Baskı Teknolojileri Baskı;
şekil, yazı, grafik ve resimlerin gerçeğine en yakın biçimde, bir yüzey
üzerine çoğaltılarak ve hızlı aktarılması olarak tarif edilebilir.
Günümüzde bir çok baskı tekniği kullanılmaktadır. Bu teknikler baskı
yapan kalıba göre isimlenmiştir. En yaygın kullanılan baskı teknikleri;
Yüksek
baskı '' Tipografi '', Düz baskı '' Ofset '', Çukur baskı '' Tifdruk '' ve Elek
baskı '' Serigrafi '' dir. Ayrıca sürekli gelişen, inkjet ve lazer gibi dijital baskı yöntemleri de mevcuttur.
Bu
yöntemler içersinde Flekso baskı sisteminde son on yıl içersinde büyük
gelişmeler kaydedilmiş, trikromik dialı işler bir Tifdruk ve Ofset
kalitesinde basılabilmiş ve bu sistemde kalıp hazırlamanın kolaylığı ve
esnekliği nedeniyle birçok kaliteli iş basımında Flekso sistem tercih
edilir hale gelmiştir.
Tifdruk sistem ise kalıp hazırlamanın pahalı bir işlem olmasından dolayı ancak yüksek tonajlı ve kaliteli işler için uygundur. Bu iki sistemin karşılaştırılması yapılacak olursa ana hatlarıyla şöyle verilebilir;
Flekso
sistemde kullanılan klişenin hassasiyetine bağlı olarak solvent seçimi
sınırlıdır. Son yıllarda klişe materyallerinde elde edilen yeni
gelişmeler ile kullanılabilen solventler oldukça çeşitlenebilmiştir.
Tifdruk sistemde solvent sınırlaması yoktur.
Flekso
sistemde transfer önce Anilox'a oradan kalıba ve materyale olacak
şekildedir. Oysa Tifdruk'da direkt olarak klişeden materyale transfer
vardır. Bu nedenle mürekkebin hazneden materyale ulaşma zamanı Flekso
sistemde daha uzundur. Bu süreç içinde mürekkebin kurumadan transfer
olabilmesi için mürekkepler Tifdruk mürekkebe göre daha yavaş kuruyacak
şekilde formüle edilir.
En Çok Kullanılan Baskı Teknikleri Yüksek Baskı '' Tipografi '' Yüksek
baskı sisteminde, kâğıda baskı yapan kalıp yüzeyi, baskı yapmayan "boş"
bölümlere oranla daha yüksektir. Yüksek baskı sisteminde, kalıp olarak
kullanılabilen el dizgi, makine dizgi, çinko klişe ve fotopolimer
klişelerin baskı yapan ve yapmayan kısımları arasındaki yükseklik
farkından dolayı sisteme "yüksek baskı sistemi" adı verilmiştir. Endirekt Tipo baskı '' Letterset '' Letterset
baskı sisteminde kalıp olarak metal veya fotopolimer klişeler
kullanıldığı için bu sistemi "yüksek baskı" sistemi olarak kabul etmek
gerekir. Bu sistemde klişeden kauçuğa, kauçuktan kâğıda baskı
gerçekleştirilir. Mikroskopla büyütüldüğünde, bazı harf kenarlarının
keskin ve siyah fakat ortaya doğru giderek zayıfladığı görülür. Bu
görüntü tram noktalarında mevcut değildir. Noktalar, ofsete oranla daha
keskin, net ve tam siyah olmasına rağmen düz tonlar ve zemin baskıları
ofsete göre pek muntazam değildir.
Flekso Baskı '' Anilin veya Lastik Baskı '' Flekso
baskıda lastik veya cyrel, APR gibi fotopolimer flekso kalıpları ile
baskı yapılır. Flekso baskıda nokta kenarı ve merkezi arasındaki
koyuluk farkları tipo baskıdaki gibidir. Hatta flekso baskıda sıvı
mürekkep kullanıldığı için bu fark bazı hallerde tipo baskıdan daha
belirgindir.
Flekso baskı makineleri rotatif olup bobin kâğıt
veya plastik folyeler üzerine baskı yaparlar. Kullanılan kalıp yakın
zamana kadar sadece lastik olduğundan bu baskıya "Lastik baskı" da
denmektedir. Flekso baskı makinelerinde boya haznesi içinde dönen
verici merdane, boyayı, tramlı merdaneye verir, tramlı merdane, kalıp
kazanına aktarır. Kalıp kazanı, baskı kazanı ile temas ederek aradan
geçen kâğıt veya folyeye baskı yapar.
Flexo baskı ambalaj
basımında en yaygın kullanılan baskıdır. Düzgün olmayan yüzeylere de
uygulanan flekso baskı; karton, kraft, oluklu mukavva, bütün fleksibl
ambalajlan oluşturan plastik filmler ve özel bir mürekkep kullanılarak
alümin yum folyo, üzerinde uygulanır. 1990'lı yıllarda flekso baskı
teknolojisinde büyük gelişmeler yaşandı. Bu gelişmeler, daha ince
fotopolimer klişelerin kullanılması, aniloks merdanenin geliştirilmesi,
daha yüksek konsantrasyonlu geliştirilmiş flekso baskı mürekkepleri,
daha yüksek seviyede baskı elemanları ile uyum ve çalışma devir
süratinin doğru tespiti, modern ekran tekniklerinin kullanımı,
standardize edilen film reprodük-siyon işlemlerinin alışılarak
benimsenmesi olarak özetlenebilir. Güncel teknolojiyi bünyesinde
barındırması nedeniyle, ortaya çıkan kaliteli baskı ile flekso; hem
rotogravür, hem de kalite ve kısa süreli işler için ofset baskı ile
rekabet edebilir konuma ulaştı.
Aslında
flekso baskı bir rölyef baskı yöntemidir. Ancak metal klişe yerine
fleksibl lastik, fotopolimer klişeler ve aniloks merdaneler kullanılır.
Flekso baskıda kauçuk klişe kullanıldığında flekso baskı tasarımının
planlanmasında yüzey ne kadar kaba ise; net görüntü almak o kadar daha
güçleştiği göz önünde bulundurulmalı ve inceçizgiler ile küçük
metinlerden kaçınılmalıdır. Çünkü; kauçuk klişe, taşıyıcı katman yüzeye
bastırılınca bu ayrıntılar kaybolur. Vulkanize edilmiş lastik
klişelerin üretimi oldukça komplikedir; baskı formu orijinal klişesi
kauçuğa aktarılırken ne kadar iyi biçim alırsa alsın ve renk tonu
değerleri ne kadar uygun olursa olsun bilgi kayıpları olur. Tram
şekillerinin aktarılması sınırlıdır. Bundan başka vul-kanizasyon
sırasında meydana gelen çekme, baskı elemanları ile uyuşma problemi çok
defa operatörün el becerisine bağlı kalır.
Flekso
baskıda fotopolimer klişe mevcut değilse, fotoğraflar basılmaz. Son
yıllarda çok ince fotopolimer klişeler sayesinde çizilen tasarımlar,
kompakt renkli yüzeyler ve oldukça geniş bir metin olması durumunda
fleksografik baskıyla oldukça iyi sonuçlar alınıyor. Fotopolimer
klişelerin kesim avantajı; yüksek değerde bir baskı kalitesi için
sunduğu daha iyi koşullardır. Fotopolimer klişelerin ölçüleri, tutarlı
ve tam uyumludur. Fotopolimer klişeler en ince tram aralıklarının
oluşumu, daha aydınlık tram ton değerleri, daha ince nokta ve çizgiler,
kenarların keskin olmasını ve filmde mevcut bilgilerde belirgin
kayıplar olmamasını başarırlar. Bu beceriler, baskı klişelerinin
yapısı, kullanılan kauçukların özellikle profilleri ve
fotopolimerizasyon aracılığıyla düzenlenen klişe üretim prensiplerine
göre sonuçlandırılır.
Çeşitli
klişe kalınlıkları ve baskı klişelerinin farklı mürekkeplere uyum
yeteneğinin ayrı cinsten pazarların değişik taleplerini karşılar.
Kısacası, klişenin optimal sertlik ve elastikiyeti, baskı klişesinin
daha yüksek fotografik çözüm gücü ve dik yan köşelerle iyi rölyef
ayrıntıları, çok daha az kalınlık saplamalar modern fotopoiimer
klişelerin belirgin özellikleridir. Rölatif sertlik yani klişenin
elastikiyeti baskı basıncı üzerin- j de önemli bir etkiye sahiptir.
Klişe çok yumuşak ise, ince noktalar ve çizgiler j kıvrılma
dayanıklılığını kaybederek baskı yükü altında kolayca deforme olur.
Bunün sonucu ton değerleri yayılır ve hare ketli, kötü bir baskı
görüntüsü oluşur.
Genel
olarak iki tip fotopolimer klişe yapisi vardır. Bunlar; tipo
mürekkepleri ile baskı yapan monolayer klişe, alkolde çözülen baskı
mürekkepleri ile çalışan multi layer klişedir. Işık geçirgenliği çok
iyi olan reçete ayrıntılarının hassasiyetle seçimi ve
fotopolimerizasyon için geliştirilen özel maddeler, bütün fotopolimer
baskı klişelerine bir yüz, bir poz verme toleransı sağlarlar. Film
bilgileri, tam rölyef üstüne aktarılır, ton değeri kayıpları çok azdır
ve flekso baskıda mümkün olan tram hassasiyetlerinin sınırları, şimdiye
kadar olduğu gibi artık baskı klişesini çözümleme kabiliyeti ile değil;
tam aksine baskı işlemleri ile bizzat tanımlanır. Merkezi tamburlu
flekso baskı makinelerinde mutad silindir yerleşimleri, temas
noktasından başlamak üzere 40- 60 mikron açıklıkta düzenlenir. Bu
tolerans için de baskının görünüşü, basılan malzeme yüzeyinde belirir.
Fotopolimer klişelerin ± 10 mikron toleransla yapılması yeterlidir.
Klişe materyalinin üretimi aşamasında yalnızca klişenin öngörülen
kuruma ve dinlenme sürelerine uyulması şarttır. Tanımlanan nitelikleri
ile fotopolimer klişeler, daima her tarafta istenilen daha yüksek
değerde baskı kalitesi için kesinlikle gerekli bir koşuldur.
Flekso
baskıda su ile yıkanan klişeler çok yaygın olup kolay temin edilmekle
birlikte kalite açısından alkol ile yıkanan klişeler tercih edilir.
Mürekkebin vaktinden önce çatlamasını önlemek ozona dayanıklı baskı
klişeleri en yeni buluşlardan biridir.
Flekso
baskıda gelişmelerden biri de aniloks merdanelerdir. Oyma işlemi, lazer
kullanılarak yapılan plazma halinde seramik kaplanan aniloks merdaneler
için son derece uygun yeni bir teknoloji ürünü. Bu yeni tip aniloks
merdanelerin ofset baskıya yakın bir kalite oluşturmada çok önemli bir
katkısı var.
Flekso
baskıda kullanılan aniloks merdanenin hücreleri mürekkep ile doldurulup
fazlası ya rakle bıçakları ya da forma merdanesi ile sıyrılır. Bugüne
kadar flekso baskı için kullanılan klişeler oldukça yumuşaktı. Bu durum
ise; yüksek kalite yarım ton baskı gereksinimi daha az distorsiyona
uğrayan ve tram dotlarının ezilmesini önleyen ve daha iyi rezolüsyon
ile sonuçlanan sert klişelerin üretilmesine yol açtı. Şimdi daha sert
fakat daha ince fotopolimer klişeler bu gereksinimi tam olarak
karşılıyor.
Flekso
baskıda yeterli renklendirmeyi olası en ince mürekkep tabakası ile
gerçekleştirmek mümkündür. En ince katmanı oluşturacak, ince mürekkep
kullanmanın flekso baskıda büyük yararı vardır. İnce mürekkep daha
kolay kuruyacağından üst üste iki değişik renk basarak üçüncü bir renk
elde etme işlemi kolaylaşır. Mürekkebin kurumasına bağlı olarak baskı
hızı da artar. Daha ince mürekkep tabakası ile baskıda önemli bir
avantaj olan gelişmiş renk tonu değerleri ve daha az dot kazancı
sağlanabilir, Böylece flekso baskıda karşılaşılan yüzeysel görüntü
ortadan kalkar ve rotogravür baskı kalitesine yakın bir baskı elde
edilebilir. İnce mürekkep kullanımı ve daha az dot kazancı aniloks
merdanelerle sağlanır. Daha düşük hacimli bir aniloks merdane kullanımı
mürekkep inceliğinin kontrollünü ve sonuçta daha eşit dağılmış bir
yüzey ve daha düzgün bir görüntü elde edilmesini gerçekleştirir. İnce
mürekkep kullanıldığında baskı işi daha kolay ve daha hızlı
gerçekleşirken baskıya hazırlanma daha kısa sürede gerçekleşir. Ayrıca,
ince mürekkep kullanmanın çevreye de katkısı vardır.
Kısa
süreli üretimler için iddialı olan dar enli web teknolojisi, UV
teknolojisi, dişlisiz tahrik sistemi, böylesi bir zincir gelişme içinde
bir flekso baskı ünitesinde hızlı bir çıkışı yarattı.UV flekso baskının
felsefesi diğer baskı yöntemlerinden tümüyle farklıdır. Bu baskı
yönteminde kullanılan mürekkebin akış hızı pek bir önem taşımıyor. UV
kurutmalı flekso gücünü, esneklik ve kalite alanındaki ilerlemesinden
alıyor. Bu baskı sistemi; özellikle kapak, etiket üretimine metin,
resim baskı için en uygun bir sistem. UV mürekkepleme sistemi flekso
baskıda kalitenin yükseltilmesine önemli bir dere-cede katkısı mevcut.
UV mürekkepleme sistemi ile makinenin boşta bekleme süresi, temizlenme
süresi kısaltılmış oluyor, daha az mürekkep kullanımı, üretim ortamının
kirliliğinin azaltılması ve hijyeninin gelişmesi söz konusu. UV flekso
baskı istenildiği an ara vermek mümkün, çünkü mürekkebin kuruması gibi
bir problem söz konusu değil. Mevcut olumsuzluklar UV fleksoda,
teknoloji ilerledikçe olumsuzlukları atması bekleniyor.
Düz Baskı '' Ofset '' Suyun
mürekkebi itmesi esasına dayalı olarak çalışır. Orijinalden çekilen
filmin görüntüsü, ışığa hassas ofset plakasına aktarılarak, kalıp
hazırlanır. Kalıp yüzeyindeki basan ve basmayan bölümler aynı
yükseklikte olduğu için, bu baskı sistemine "Düz Baskı" denmektedir.
Düz baskı makinelerinde 3 kazan mevcuttur : Kalıp Kazanı, Kauçuk
Kazanı, Baskı Kazanı. Düz baskıda kalıp kazanındaki şekiller, kauçuk
kazana geçer ve basılacak kâğıt, kauçuk kazan ile baskı kazanı
arasından geçerken baskıyı alır. Kâğıt arkasında forsa izi görülmeyen
bu sistemde; ofset noktalarının tüm alanı aynı koyulukta olmakla
birlikte nokta kenarları biraz zayıf ve hafif tırtıllıdır.
Işık Baskı '' jelatin baskı '' Ofset
gibi bir düz baskı sistemi olmakla birlikte tram noktalarının olmaması
yüzünden hem ofset ve hem de diğer baskı sistemlerinden ayrılır. Açık
tonlara lüple bakıldığında küçük boya zerrecikleri görülür, fakat
bilenen anlamda tram noktası görülmez. Işık baskı örneği, daha çok bir
fotoğrafa benzetilebilir. Boya zerreciklerini üzerinde bulunduran
jelatin grenleri 500' lük tram inceliğindedir. Orijinale en yakın baskı
kalitesi ışık baskı ile alınır. Fakat bu baskı sisteminde yazı ve çizgi
basılmaz.
Çukur Baskı '' Tifdruk '' Yüksek
baskının tam aksine basılacak kalıp çukurdur. Boya(Mürekkep) çukurlara
dolar. Fazla boya rakle ile sıyrılır ve baskı yapılır. Çeşitli tifdruk
baskı sistemlerinin resim baskı görüntüleri değişiktir. Hepsinin ortak
özelliği ise yazıları tırtıllı basmalarıdır. Bunun başlıca nedeni
yazılar için tram kullanmak zorunda olmalarıdır. Yazılar için tram
kullanılmayan tek tifdruk silindiri elle kazınan silindirlerdir.
Yazılar için tram kullanma zorunluluğunun nedeni, çukurlara dolan
boyanın nokta sınırlarını teşkil eden çizgiler tarafından tutulması
yani boyanın akmasının önlenmesidir.
Klasik Tifdruk Çukurların
derinliği değişik fakat çapları aynı olan tifdruk baskı sistemidir. Bu
sistemde orta tonlar ve açık tonlar lüple tetkik edilirse tipik, aynı
büyüklükteki kare noktalar görülür. Aynı büyüklükte olan bütün
noktaların tonları, derinlik farkından dolayı boya miktarına göre
değişir.Koyu tonlarda, kâğıda basılan yoğun miktardaki boya (çok renkli
işlerde) çukurların sınır çizgilerini kapattığından, detay kaybı olur.
Klasik tifdrukta üç renkte elde edilen resim ton değerlerinin
doygunluğu, diğer baskı sistemlerinde ancak 4 renkte elde edilebilir.
Gravür Tifdruk Elektronik
silindir kazıma makineleri ile hazırlanan silindirlerin baskıda verdiği
noktalar özellikle orta ton ve açık tonlarda elips biçimindedir. Nokta
kenarları pek net değildir. Bu belirtiler silindirin gravür makinesinde
hazırlandığını gösterir.
Yarı Ototipi Tifdruk Bu
baskı sisteminde çukurların çapı da derinliği de değişkendir. Yarı
ototipi tifdrukta açık tonlardaki "İğne ucu" tabir edilen noktalar
yuvarlaktır. Orta tonlarda ise kare şeklindedir. Fakat karelerin
köşeler hafif yuvarlaktır.
Ototipi Tifdruk Bu
baskı sisteminde çukurların derinliği aynı fakat çapları değişkendir.
Klasik ve yarı ototipi tifdruk kadar sık kullanılmaz. Açık ve koyu
tonların baskısı pek başarılı olmaz. Çoğunlukla folyelerin üstüne
ambalaj baskısında uygulanır.
Elek Baskı '' Serigrafi '' Bu
sisteme elek baskı denilmesinin sebebi baskı kalıbı olarak sentetik
veya ipek bez kullanılmasıdır. Bu bez, iplikleri arasında ince
deliklere sahiptir. Elek üstündeki boya, lastik bir rakle ile
bastırılarak sıyrıldığı zaman, deliklerinden geçer ve alttaki kâğıda
baskı yapar.
Serigrafide öncelikle elek bir çerçeveye gerilir.
Ön ve arka yüzüne özel bir solüsyon sürülür. Kuruduktan sonra, tramlı
pozitif film yerleştirilir ve vakum altında pozlandırılır. Pozlanan
bölgeler sert, pozlanmayan kısımlar yumuşaktır. Daha sonra tazyikli su
ile banyo yapılarak elek yüzeyinden ayrılır. Böylece basması, yani
boyanın geçmesi gereken saha boşalmış olur. Elek üzerinde, gerekiyorsa
düzeltme yapılır. Sonra sertleştirme banyosundan geçen veya özel lakla
kapatılan kalıp baskıya hazır duruma gelir.
Elek baskıda, kalın
bir boya tabakası dikkati çeker. Diğer baskı sistemlerinde 3 mikron
kalınlığında olan boya tabakası elek baskıda ortalama 20 - 30 mikron
kalınlıktadır. Serigrafi ile kâğıdın dışında mukavva, cam, tahta,
fiberglas gibi malzemelere, ayrıca 3 boyutlu hemen her cins materyale
baskı yapılabilir.
Renkli Baskı Uygulamaları
Trikromik Baskı Basılacak,
yazı, şekil, desen siyah beyaz ise, standart ya da özel bir renk
taşıyorsa baskının yapımı kolaydır. Klasik yolla fotoğraflanır. Kalıp
oluşturulur. Mürekkep haznesine istenen renk konarak baskı alınır.
Ancak, basılacak malzeme bir renkli resim ise, ya da baskı işleminde
değişik renkler söz konusu ise Trikromi baskı gündeme gelir.
Önce
orijinal kopya renk ayırım sisteminde analiz edilerek sarı, magenta ve
mavi renklerin hangi bölgelerde ne yoğunlukta
bulunduğu saptanır. Bu bilgilerle her renk için ayrı kalıp oluşturulur. Bu
kalıplar, ayrı baskı ünitelerinde baskı materyali ile temasa geçer. Ekstra renkler de bunların devamında basılır.
Baskı sırası genellikle önce sarı, peşinden magenta ve sonunda mavi
şeklindedir. Renk
ayırımından alınan sonuca göre tram yoğunlukları farklı olarak
hazırlanan kalıplar ile zemin baskı üzerine tram ve zemin üzerine zemin
baskı yaparak Trikromi
baskı gerçekleştirilir. Bu yöntemle en karmaşık renkli zeminler ve
sanat eserleri kopyalanabilmektedir.
CMYK Baskı { trikromi + karbon (siyah) } Baskıda dört temel işlem renginin
kısaltmasıdır (Cyan, magenta, yellow, black). Bu renkler tram yöntemi
ile baskıda kullanılan renkleri oluştururlar. Aslında temel renk sayısı
üçtür. Siyah bu renklere zorunlu olarak ilave edilmiştir. Kuramda üç
rengin karışımının siyahı oluşturması gerekirken, pratikte bu durum
böyle değildir. Hem üç rengin mürekkepleri yeterli renk şiddetini
sağlamadıklarından hem de üç renkli mürekkebin karışımı yerine siyah
mürekkep kullanmanın maliyetinin daha düşük olması nedeniyle siyah renk
sisteme ilave edilmiştir.
Flexographic Machine - Flexoprinting - Flexo Baskı Makineleri - Flexo Baskı - Flekso Baskı Makinası |